Sardynia

Sardynia

„PERŁA MORZA ŚRÓDZIEMNEGO”

SARDYNIA: O powierzchni 24 090 km. kw., to druga pod względem wielkości wyspa na Morzu Ś śródziemnym (po nieco większej Sycylii). Liczy zaledwie 1,6 mln. mieszkańców , co oznacza wyraźnie mniejsza gęstość zaludnienia aniżeli w innych regionach Włoch. Obok stołecznej aglomeracji Cagliari, gdzie mieszka prawie 30% całej ludności wyspy i żyznej równiny Campidano, rozciągającej się miedzy Cagliari a Oristanto, na wyspie dominują prawie bezludne regiony górskie. Gospodarczą pomyślność wyspy zapewnia rozwijająca się od 40 lat międzynarodowa turystyka , a także…ogromne stada kóz i owiec , jak w czasach napływu pierwszych osadników. Górnictwo i tradycyjne rolnictwo popadają natomiast w coraz głębszy kryzys, a „katedry na pustyni”, czyli wielkie projekty przemysłowe oparte na chemii i rafinacji ropy naftowej, zakończyły się fiaskiem.

MAŁY KONTYNENT

Pierwsze spotkanie z Sardynia następuje przeważnie o szarym świcie . Powiewy wiatru od lądu, od ciemnych masywów górskich, skalnych cypli i raf, przynoszą zapach makii, aromat tymianku, mirtu, rozmarynu i innych wonnych ziół Sardynii. Wstaje dzień. Słońce zalewa ląd i morze, zrazu jeszcze kładą się długie cienie , ale nocny chłód szybko mija robi się coraz cieplej, góry nabierają wyraźnych konturów. Sardynia to zachwycające uniwersum wielobarwnych skał: w przepiękne kompozycje układają się czerwień, zieleń, czerń, biel, fiolet, róż, srebro i wszelkie możliwe odcienie szarości.
Chi venit da’e su mare furat – kto przybywa od mórz, ten jest złodziejem. Przez całe wieki na wybrzeżu Sardynii lądowali żadni podboju obcy zdobywcy, których kusiły, kryjące się wśród skał bogactwa: srebra, miedz, ołów, i złoto. Żagle na horyzoncie nieodmiennie budziły lęk. Sardyńczycy wycofywali się więc coraz głębiej w góry. Rejony przybrzeżne zaś, urodzajne równiny i regiony górnicze przechodziły w ręce Kartaginczyków, Rzymian, Bizantyńczyków, Pizańczyków, Genueńczyków, Hiszpanów i wreszcie Włochów z kontynentu.

DLACZEGO SARDYNIA???

Jest to ziemski raj, bogaty w dyskretne i odludne miejsca i wielkie przestrzenie zapierające dech w piersiach. Nie przypadkiem wybrały je sobie jako swoje tereny niektóre z fantastycznych zwierząt; foka mniszka, muflony, dzikie kozy, różowe stada fenicotterow, które wybrały ta wyspę jako miejsce zimowania i rozmnażania się.
Natura na Sardynii dominuje wszędzie. Pól miliona hektarów naturalnego rezerwatu czyni wyspę jednym z najbardziej chronionych miejsc w rejonie Morza Śródziemnego.
Na całym liczącym 1.800 km wybrzeżu nie ma kłopotów z wyborem miejsca na którejś z setek plaż z czysta, szmaragdowa woda i srebrnobiałym piaskiem, niedostępne zatoczki gdzie można dojechać tylko droga wodna, skaliste wybrzeża, małe wysepki na tle dziewiczej przyrody.

W każdej porze Sardynia jest jednym wielkim żyjącym muzeum etnograficznym.

W miastach, wioskach, sanktuariach i małych kościołach wiejskich celebruje się w ciągu roku ponad tysiąc odpustów, autentycznych świat ludowych, których ryty święte i pogańskie oraz ziemskie przyjemności (wspólne ucztowanie), łącza się w jeden spektakl rozweselany przez tradycyjne tańce i śpiewy.
Karnawal w Mamojadzie, Sartilia w Oristano, Cavalcata i Candelieri w Sassari, odpust s.Efisio 1 maja w Cagliari to tylko niektóre z wielkich tradycji.
Sardynia szczyci się swoimi strojami ludowymi, które są naprawdę piękne, każda wioska ma inny strój, aby poznać wszystkie z nich wystarczy uczestniczyć na odpuście Sw.Efisio w Cagliari. Wspaniała uroczystość, w której uczestniczy cala Sardynia, mężczyźni, kobiety, starzy, młodzi i dzieci paradują w dawnych strojach, niektórzy konno, inni na wozach, inny bo

AUTONOMIA
Wzdłuż drogi szybkiego ruchu przyciąga wzrok hasło : A foras sos Italianos- Włosi wynoście się!! Nie dochodzi jednak do tak gorących scen, jak na sąsiedniej Korsyce, frustracja spowodowana rzymską zwierzchnością jak dotąd rozładowuje się bez przemocy. Na razie przemawiają grafitti, nie bomby.
Sardyńczycy nie domagają się niepodległości- żądają tylko takich samych praw, jakim cieszą się mieszkańcy północnowłoskiego regionu Trydent Górna Adyga: chca własnego szkolnictwa i kultury, decydowanie o finansach i prawa do odrębnego języka. Głos regionalnego rządu w Cagliari nie liczył się zbytnio ani kiedy na wyspę wprowadzoną wieli przemysł mało przyjazny dla środowiska, ani gdy wytoczono ogromne zamknięte tereny wojskowe, które zmieniły Sardynię w naszpikowaną elektroniką i uzbrojeniem ” niezatapialny lotniskowiec”. Mimo to nikt nie myśli o niepodległym państwie , które z pewnością nie miałoby szans na przetrwanie.

JĘZYK
Donzi populu tenet su derittu a faeddare sa sua limba- każdy naród ma prawo mówić własnym językiem. Tymczasem sardyński nie jest ani przedmiotem nauczania w szkole, ani językiem urzędowym. Panujący na Sardynii obcy władcy z językiem miejscowej ludności prawie zawsze obchodzili się źle. Pod rządami Hiszpanów za posługiwanie się mową sardyńską przez pewien czas groziła nawet kara śmierci. Na wsi po dzień większość dzieci najpierw uczy się w domu mówić po sardyńsku , a dopiero potem, z telewizji i w szkole, po włosku. Rozmawiając z obcymi, sardyńczycy olśniewają wzorową, literacka wręcz mową Dantego, jaką rzadko słyszy się na kontynencie. Między sobą zaś zwłaszcza jeśli nie słyszy nikt obcy, mówią po swojemu. W wyniku trwającej przez wiele wieków izolacji oraz braku dróg ukształtowało się wiele dialektów, znacznie różniących się jeden od drugiego. Często nawet mieszkańcy dwóch sąsiednich wsi mogą się porozumieć tylko w obcym dla nich języku włoskim. Sardyński jest odrębnym językiem romańskim. Pod względem słownictwa, gramatyki i zwłaszcza wymowy bardziej zbliżony jest do łaciny niż do języka włoskiego , hiszpańskiego czy francuskiego.

MORZE

Wybrzeże Sardynii mierzy 1870 km. Długości. W prawdzie z tego parę kilometrów jest całkowicie niedostępna z powodu ostro opadających ku morzu stromizm, jednakże większa część to plaże, niejednokrotnie zupełnie bezludne- niekiedy bezkresne pasy piasku, innym razem małe zatoczki wciśnięte między przybrzeżne skalne rafy i kamieniste cyple, wysuwające się daleko w morze. Nie licząc kilku niewielkich, zanieczyszczonych odcinków wokół wielkich portów i rejonów przemysłowych(zwłaszcza między Cagliari a Sarroch, w Portovesme i Porto Torres) morze jest czyste. A ponieważ na wybrzeżu prawie nie ma większych miejscowości, liczne plaże otacza jedynie dziewicza przyroda. Na północy i zachodzie brzeg morski jest narażony na silne wiatry. Kierunek wiatru wskazują pochyłe drzewa, z daleka sprawiające wrażenie powiewających proporców, oraz płaska jak gdyby przystrzyżona przybrzeżna makia. Wybrzeże wschodnie i południowe jest znacznie spokojniejsze, choć i tu niekiedy mocno wieje. Sezon kąpielowy zaczyna się w maju, ale zahartowani amatorzy fal kąpią się już w kwietniu, poza tym w zacisznych zatokach po południu woda robi się ciepła o 2-3 tygodnie wcześniej. Przyjemna temperatura wody utrzymuje się do października ,a w cieplejsze lata jeszcze w pełni listopada może mieć 18 st. C.

KOREK
Prawie cała włoska produkcja korka pochodzi z Sardynii, a jej lwia cześć z Gallury. Korę dębów korkowych można obierać tylko co dziewięć lat. Potem pnie drzew lśnią czerwono, dopóki nie okryją się nową warstwą korka.

WODA
Trwająca miesiącami susza, kiedy na wile lat znikają źródła i jałowieją pastwiska , należy obok pożarów lasów i makii plag Sardynii. W miejscowościach plażowych prawie się już tego nie zauważa, woda rzadko kiedy przestaje tu płynąć z kranu, jednakże jej oszczędzanie jest tutaj jednym z głównych przykazań. W miastach i wielu wioskach w głębi Sardynii latem i jesienią woda płynie tylko przez kilka godzin dziennie. W rejonach górskich i leśnych źródła często są oblegane przez ludzi z kanistrami i wielkimi butlami w plecionkach, jako, że świeża woda źródlana smakuje zupełnie inaczej niż chlorowana z kranu.

PTAKI

Sardynia jest prawdziwym ptasim rajem. Dzika przyroda, wielkie laguny, oddzielone od morza mierzeją i niedostępne wąwozy zapewniają im unikalną przestrzeń życiową. W płytkiej wodzie jezior na wybrzeżu brodzą setki różnobarwnych flamingów, wyławiających z wody glony i drobne zwierzątka, podczas gdy czaple , kormorany i warzęchy polują na ryby. W okresie kwitnienia makii przejściowo przebywają jasnobłękitne żołny w olbrzymich niekiedy chmurach. Ze względu na śliczne upierzenie stały się symbolem często wykorzystywanym przez sardyńska reklamę turystyczną. W okolicach gdzie pasą się woły , nierzadko spotkać można dudka , chociaż od dawna znacznie częściej spotyka się wronę szarą.

ŚWIĘTA I FESTIWALE
Sardyńczycy uwielbiają swoje święta i festyny, toteż często uroczystości ciągną się przez cały tydzień. Miejscowi wkładają wówczas wspaniałe tradycyjne stroje, tańczą, jedzą i piją nieprawdopodobnie dużo. Kto przybywa w tym czasie, musi podporządkować się przykazaniu gościnności. Stare tradycje sardyńskie-od procesji w strojach regionalnych do dzikich kawalkad i konkursów poezji sardyńskiej, lub tchnących powagą procesji pokutniczych na Wielkanoc-przetrwały nie tylko na wsi.

Święta państwowe :

1 stycznia- Nowy Rok
6 stycznia- Trzech Króli; Poniedziałek Wielkanocny
25 kwietnia- rocznica wyzwolenia od faszyzmu
1 maja- Dzień Pracy
15 sierpnia- Wniebowzięcie NMP (Ferragosto)
1 listopada- Wszystkich Świętych
8 grudnia- Wszystkich Świętych
8 grudnia- Niepokalane Poczęcie NMP
25 grudnia- Boże Narodzenie
2 grudnia- Św. Szczepana

Święta Religijne
Luty i marzec

Carnevale-w Barbagii dzikie popisy przebierańców w przerażających maskach; np. w Mamoiadzie i Ottanie przedstawiają walkę człowieka z siłami natury i przepędzanie zimy. W okolicy Orisanto w okresie karnawału odbywa się Sartiglia, festiwal pstrokato przystrojonych jeźdźców od kilku lat powtarzany też w lecie. Jeźdźcy w białych maskach muszą w galopie trafić szpadą w żelazną gwiadę.

Marzec i kwiecień

Maj
Od 1 do 5 maja w procesjach z kościoła Sant’Efisio w Cagliari do miejscowości Pula, biorą udział tysiące wiernych z całej Sardynii, ubranych w tradycyjne stroje, a także wiele odświętnych pojazdów i jeźdźców 1-10 maja: na San Francesko w Luli przybywa konno wielu mieszkańców Nuoro. W czasie dziesięciodniowego festynu jedzenie i picie jest fundowane z datków i nie szczędzi się go żadnemu przybyszowi. Przedostatnia niedziela maja: cavalcata sarda na Sassari po Sant’Efisio największa rewia strojów regionalnych na Sardynii.

Czerwiec
Początek czerwca Sardynia Cup na Costa Smeralda- międzynarodowe regaty żeglarskie.

Lipiec
6 i 7 lipca : ardia- szalona jazda na złamanie karku wokół wiejskiego kościółka Sant’Antine w Sedilo, na które ściągają setki jeźdźców i tysiące widzów.

Sierpień
Pielgrzymki maryjne : w połowie sierpnia i we wrześniu odbywają się wielkie pielgrzymki do kościółków stojących daleko na górskim odludziu. Przybyli pielgrzymi zatrzymują w kamiennych domkach wokół kościoła, rozbijają namioty , budują szałasy i zaczyna się wielodniowe świętowanie.
15 sierpnia-Wniebowzięcie NMP, we Włoszech noszące nazwę Ferragosto i obchodzone uroczyście w całym kraju. We wszystkich wioskach w Barbargii urządza się festyny w strojach regionalnych. W Sassari i w pobliskim Nulvi odbywają się procesje candelieri ze świecami wielometrowej wysokości . zaczynają się wieczorem 14 sierpnia . w Bosie Santa Maria del Mare, procesie tradycyjnie przystrojonych łodzi paradują przed miastem na rzece aż do jej ujścia. W przedostatnia sobotę i niedzielę na Monte Ortobene niedaleko Nuoro obchodzi się Festa del Redentore. Na uroczystości pod posągiem Chrystusa na szczyt góry przybywają Sardyńczycy z całej środkowej części wyspy w okazałaych, barwnych ubiorach regionalnych.

SPORT

To świetna wyspa dla wielbicieli żeglarstwa, katamaranów, wind i kite surfingu. Najlepsze sporty dla deskarzy to na północy- Porto Pollo, dobre warunki do pływania są również na zachodnim wybrzeżu w okolicy Oristano Funtana Meiga i na poludniu w Villasimius oraz miejscowości Chia.
Jeśli kochacie sport to znajdziecie tu naprawdę wszystko; wędkarstwo, kajakarstwo, wspinaczki, wycieczki rowerowe, tenis, jazdę konna, piekne pola golfowe, takie jak; na południu IS Molas, na zachodzie IS Arenas i na północy Pevero Golf Club na wybrzeżu Costa Smeralda.
Pasjonatom nurkowania dno morskie oferuje raj stworzony z jaskiń, wraków, bogactwa fauny i flory.

BANKI/WALUTA
Otwarte od poniedziałku do piątku zazwyczaj w godzinach 08.35 –13.20 i 15.00-16.00. Waluta obowiązująca na Sardynii jest euro. Wymiana polskiej waluty nie niemożliwa. Większość sklepów i restauracji akceptuje karty kredytowe. Należy jednak wziąć pod uwagę jak i gdzie chcecie spędzić wakacje. W małych miejscowościach lepiej być przygotowanym na opłatę gotówka.

POCZTA/TELEFONY
Czynna w godzinach 8.30-13.30;
znaczki można kupić w urzędzie pocztowym lub w kioskach
„Tabacchi”.
Aby zadzwonić do Polski należy wykręcić numer 0048, potem numer kierunkowy wybranego miasta i numer abonenta.
SOS DLA TURYSTY

112 Carabinieri – Żandarmeria
113 Polizia – Policja
115 Vigili del fuoco – Straż Pożarna
118 Soccorso medico – Pomoc medyczna
CENY
Ceny za żywność są bardzo rożne, najbardziej ekonomiczne zakupy można zrobić w dużych supermerkatach, zależy tez od okolic (na północy są dużo droższe).
Nie ma ceny umownej, cena może różnic się bardzo, od baru do baru w zależności od ulicy, czy miasteczka. W każdym barze powinien być wystawiony cennik przy kasie, przed wypiciem kawy czasem warto sprawdzić cenę.
Sardynia jest droga, ale to tylko zależy od nas jak chcemy spędzić wakacje i za ile.

Dobra pizza z piwem lub innym napojem zjedzona w pizzerni może kosztować 10-15 euro(cena pizzy na wynos około 5 euro), w dobrej restauracji można zjeść za koło 30 euro nie biorąc pod uwagę wina z karty, tylko wino domowego (wino tzw. wino di casa). Jest bardzo smaczne, może być czerwone lub białe.
Nie ma tradycji zostawiania napiwków, wliczone są już w rachunek, ale na pewno są mile widziane.
Jeśli macie ochotę na obiad lub kolacje tradycjonalna sardyńska to najlepiej zamówić w agrituryzmie i wtedy obowiązkowy jest duży apetyt. Czy zjesz czy nie, płacisz najmniej 20 euro na osobę za obiad, jeśli zamówicie pieczonego prosiaczka kosztuje więcej, około 30 euro. Obiady w agrituryzmie są naprawdę obfite. W agrituryzmie nie można wybrać dań, wszyscy jędza to samo.

GASTRONOMIA
Kuchnia sardyńska jest bardzo różnorodna i smakowita. Na Sardynii każda wioska ma swoja kulinarna specjalność; pieczone Jagnie czy prosie, tysiące specjalności z ryb, aragosta, owoce morza, sery, karczochy, ciasta, różnorodne gatunki chleba. Typowym rodzajem chleba sardyńskiego jest „pane carasau” lub „carta da musica”. są to cieniutkie wysuszone placuszki – bardzo smaczny, oryginalny chleb pasterski.
W miasteczku Bosa produkuje się typowe deserowe wino „Malvasia”. Na Sardynii produkuje się wspaniale sery, oliwki, olej extra vergine i wspaniale wino, typowy likier z jałowca tzw. Mirto,(bialy lub czerwony) bardzo smaczny, wódkę z winogrona tzw. Filu e Ferru.